Yrd. Doç. Dr. Selim Şanlısoy “İnsani Gelişme Performansları Açısından Türk Dili Konuşan Ülkeler” konulu seminer verdi.
Ahmet Yesevi Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsünde Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Selim Şanlısoy “İnsani Gelişme Performansları Açısından Türk Dili Konuşan Ülkeler” konulu seminer verdi.
Doç. Dr. Selim Şanlısoy insani gelişme performansları açısından Türk Dili konuşan ülkeler adlı seminerinde ana hatlarıyla ülkelerin kalkınma seviyelerinin ölçümünde İnsani Gelişme Endeksi’nin (İGE) artıları ile eksilerinin yanı sıra Türk Dili Konuşan Ülkelerin İGE’ye göre güçlü ve zayıf yanları hakkında detaylı bilgiler sundu. II. Dünya Savaşı sonrasında ülkelerin kalkınma seviyelerinin ölçülebilmesi için o yıllarda Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’daki artış oranının baz alındığını ifade etti. Lakin bu hesaplamanın yıllar içinde geliştirildiğini ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (BMKP) İGE’yi geliştirerek kalkınma seviyesinin hesaplanmasında daha realist bir tablo çıkarılmasına yardımcı olduğunu belirtti. İGE’nin kalkınma seviyesini 3 farklı boyutu dikkate alarak hesapladığını ve bunların sağlıklı uzun yaşam, bilgiye erişim ve özgür ifade ile yüksek yaşam standartı (satın alma gücü paritesi) olduğunu dile getirdi.
BMKP’nin 2010 yılında gelir düzeyinin endeks üzerindeki baskısını azaltma adına önemli bir değişiklik yaparak aritmetik hesaplamadan geometrik hesaplamaya geçtiğini ifade etti. Kazakistan’ın İGE puanı itibariyle Türk Dili konuşan ülkeler arasında birinci, sıralamada ise 56. sırada yer almakta olduğunu ve sırasıyla Azerbaycan’ın 78., Özbekistan’ın 105., Türkmenistan’ın 111. ve Kırgızistan’ın 120. sırada olduğunu dile getirdi. İGE kapsamında Türk Dili konuşan ülkelerin güçlü ve zayıf yönlerini değerlendiren Doç. Dr. Selim Şanlısoy Kazakistan ve Türkmenistan’ın güçlü yanlarının gelir ve eğitim olduğunu, zayıf yanlarının ise yaşam süreci olduğunu belirterek sağlık politikalarına ağırlık verilebileceğini vurguladı. Azerbaycan’ın ise Türk Dili konuşan ülkeler arasında her alanda dengeli bir gücünün olduğunu ve zayıf bir yanının olmadığını dile getirdi. Özbekistan ve Kırgızistan’ın ise eğitim de güçlü olmakla beraber gelir düzeyinde ise zayıf kaldıklarını sözlerine ekledi.
İGE’ye yöenlik gelir eşitsizliği konusunda artan eleştiriler sonrasında BMKP endekse gelir eşitliğini ölçen GINI ve qr (en zengin 10% ile en fakir 10% arasındaki gelir farkı) endekslerini ekledi. Ayrıca Şanlısoy ülkelerin kalkınma seviyelerini daha realist bir açıdan analiz edilebilmesi için Türk Dili konuşan ülkelerin değişik endekslerdeki sıralamaları hakkında da çeşitli bilgiler verdi. Bu endekslere göre Türk Dili konuşan ülkeler arasında gelir eşitsizliği en az olan ülke Kazakistan olduğunu belirtti. Cinsiyet eşitsizliği konusunda ise Kazakistan’ın 52., Azerbaycan’ın ise 59. sırada olduğunu sözlerine ekledi. Ekonomik özgürlükler endeksinde ise Türk Dili konuşan ülkeler arasında Kazakistan’ın 42. sırada yer alırken Türkmenistan’ın 170. sırada yer aldığını sözlerine ekledi. Türk Dili konuşan ülkelerin belirli alanlarda ilerleme kaydettiklerini lakin gelişmiş ülkeler ile İGE sıralamasındaki yerleri karşılaştırıldığında arada büyük farkların olduğunu ve bu farkların kapatılması için ülkelerin zayıf yönlerini güçlendirmeleri açısından kısa ve uzun dönemli planlamalar yaparak daha çok çalışmaları gerektiğinin altını çizerek konuşmasını bitirdi.
Seminerin sonunda katılımcılar Türk Dili konuşan ülkelerin kalkınma süreci ve İGE hesaplama metotları hakkında görüş alışverişinde bulundu.
Haber Resimleri
